روز جهانی منع خشونت علیه زنان، فرصتی است که دوباره به خودمان یاد آوری کنیم خشونت علیه زنان فقط اتفاقات فیزیکی نیستند، بلکه میتواند کلام، نگاه، محدودیت ها و حتی فرهنگ باشد. یکی از مهم ترین ریشه های خشونت فرهنگی در جامعه ما، همان چیزی است که برایش میگویند «فرهنگ شرم و گناه». فرهنگی که رفتار زن و مرد را از کودکی شکل میدهد، انتخاب ها و آزادی ها را محدود میکند و باعث میشود دختر و پسر هر دو، اما به شکل متفاوت، تحت فشار باشند.
از همان کودکی، دختر و پسر با پیام های متفاوت بزرگ میشوند، دختر ها یاد میگیرند که هر حرکت و انتخاب شان باید با انتظار جامعه و خانواده هماهنگ باشد، وگرنه باعث شرم میشود، حتی چیز های سادهای مثل حرف زدن با دیگران یا انتخاب لباس، میتواند با نگاه قضاوت آمیز رو به رو شود. پسرها هم فشار دارند، اما نوعش متفاوت است، انتظار میرود همیشه قدرتمند و کنترل کننده باشند و کمتر به آزادی های فردی فکر کنند. نتیجه این میشود که از همان ابتدا، روابط بین زن و مرد پر از محدودیت و ترس شکل میگیرد، بدون اینکه فرصت رشد واقعی ایجاد شود.
فرهنگ شرم و گناه، ابزار کنترل است؛ ابزاری که بسیاری وقت ها نامحسوس است ولی اثر اش عمیق است. دختران یاد میگیرند که اگر از محدوده تعیین شده بیرون بروند، قضاوت و سرزنش خواهند شد. این فشار باعث میشود که بسیاری از زنان همیشه احساس نقص کنند و بخشی از خودشان را پنهان کنند. مردان هم محدودیت دارند، اما فشار شان بیشتر در قالب مسئولیت و انتظار اجتماعی است، نه ترس از سرزنش. به همین دلیل، فرهنگ شرم و گناه، هر دو جنس را محدود میکند، اما شکل و شدت فشار متفاوت است.
یکی از پیامد های این فرهنگ، محدود شدن هویت فردی است. وقتی دختر یا پسر دائماً احساس کند که هر حرکت کوچک ممکن باعث قضاوت یا شرم شود، یاد میگیرد بخشی از خودش را پنهان کند. این پنهان کاری باعث میشود اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی واقعی از بین برود. زنان جوان به ویژه با این چالش مواجه هستند؛ بین خواسته ها و علاقه های شخصی و انتظارات جامعه باید تعادل برقرار کنند و بسیاری وقت ها مجبور می شوند از فرصت های تحصیل، رشد حرفهای و روابط اجتماعی صرف نظر کنند، فقط به این دلیل که ترس از قضاوت و شرم اجازه نمیدهد آزادانه حرکت کنند.
اما نسل نو، به ویژه دختران و پسران امروز، با دنیای متفاوتی بزرگ شده اند. شبکههای اجتماعی، آموزش و دسترسی به اطلاعات باعث شده که آن ها با ارزش های جهانی و حقوق زنان آشنا شوند. این نسل شروع به سوال کردن کرده و فرهنگ شرم و گناه را زیر ذرهبین میگذارد. دخترانی که ممکن بود قبلاً از بیان نظر یا حضور در محیط های اجتماعی بترسند، حالا با آموزش، شبکه های حمایتی و مهارت های دیجیتال اعتماد به نفس پیدا کردند. آن ها فهمیدند که شرم نباید مانع رشد و ابراز هویت واقعی شان شود.
برای تغییر این فرهنگ، چند نکته مهم است. اول آموزش و آگاهی؛ آموزش درباره حقوق زنان و مردان، برابری جنسیتی و ارزش هویت فردی می تواند شروع تغییر باشد. دوم، گفتوگو و باز بودن؛ خانواده و جامعه باید یاد بگیرند بدون قضاوت و سرزنش با جوانان صحبت کنند و به آن ها آزادی انتخاب بدهند. سوم، الگو های مثبت؛ معرفی زنان و مردان موفق که توانستند محدودیت ها را کنار بزنند، الهام بخش نسل جوان است. چهارم، ایجاد فضا های امن؛ مکان هایی که جوانان بدون ترس از قضاوت، یاد بگیرند، فعالیت کنند و رشد کنند.
روز جهانی منع خشونت علیه زنان، یادآوری است که خشونت فقط اتفاق فیزیکی نیست. محدودیت های فرهنگی، قضاوت ها، نگاه ها و فشار های روانی هم بخشی از خشونت هستند و باید به همان اندازه جدی گرفته شوند. این روز به ما یادآوری میکند که زنان، حتی در شرایط سخت، توانسته اند مسیر خودشان را بسازند، خلاق باشند و جامعه را تغییر بدهند. نسل نو به ما نشان میدهد که با آموزش، اعتماد به نفس و تاب آوری میشود محدودیت ها و فرهنگ های مخرب مثل شرم و گناه را پشت سر گذاشت و فرهنگ احترام، برابری و آزادی را جایگزین کرد.
زنان و دختران امروز میتوانند موتور تغییر باشند، نه فقط مصرف کننده فرهنگ، بلکه سازنده فرهنگ جدیدی که خشونت را رد میکند و احترام، برابری و آزادی را جایگزین محدودیت ها میکند. روز جهانی منع خشونت علیه زنان بهترین فرصت برای قدردانی از مقاومت، تلاش و موفقیت زنان و یادآوری اینه که هر محدودیتی قابل عبور است و هر صدایی میتواند شنیده شود.
با ایجاد فرصت های آموزشی، حمایت خانواده و جامعه، و فراهم کردن فضا های امن برای رشد زنان و دختران، می توان فرهنگ شرم و گناه را به فرهنگ یادگیری، احترام و اعتماد به نفس تبدیل کرد. زنان امروز با قدرت خلاقیت، تاب آوری و انگیزه، نشان می دهند که تغییر ممکن است و روز جهانی منع خشونت علیه زنان باید بهانهای باشه برای جشن گرفتن این مقاومت و الهام بخشی برای نسل های آینده.
ما ...
